Armenia i Gruzja – perły Kaukazu

Przelot z Warszawy do Erywania, stolicy Armenii.

Po przylocie udamy się bezpośrednio do hotelu. Po śniadaniu i krótkim odpoczynku wyruszymy na zwiedzanie stolicy Armenii. Erywań to jedno z najstarszych miast na świecie. Ludzie żyli tu już w epoce brązu. Obecnie stolica Armenii zamieszkiwana jest przez 1,1 mln mieszkańców, którzy słyną z umiejętności cieszenia się życiem: miasto pełne jest kawiarni, teatrów, galerii, sal i muszli koncertowych.

Podczas wycieczki po mieście zobaczymy Plac Republiki (wcześniej Plan Lenina, przy którym zlokalizowane jest między innymi Państwowe Muzeum Sztuki), uniwersytet, wysoki na 23 m pomnik Matki Armenii, parlament, pałac prezydencki, opera, Kaskady - kompleks upamiętniający 50-lecie Sowieckiej Republiki Armenii.

Zobaczymy również Pomnik Ofiar Ludobójstwa Ormian. Królestwo Armenii zostało założone w VI w p.n.e., a w roku 301 przyjęło chrześcijaństwo jako religię państwową.  W XV w. Armenia została podzielona między Persję i Imperium Osmańskie.

Jako chrześcijańska mniejszość w Imperium Osmańskim, Ormianie narażeni byli na prześladowanie. Za czasów sułtana Abdülhamida II w latach 1894-96, w wyniku prześladowań, śmierć poniosło 80 -300 tys. Ormian. Niestety, to był tylko wstęp do rzezi, która rozpoczęła się w 1915 r. uwięzieniem i zamordowaniem 250 ormiańskich intelektualistów. W wyniku kolejnych czystek wymordowano całe miasta. Szacuje się, że w latach 1915-17 śmierć poniosło ok. 1 miliona Ormian, a wiele tysięcy zostało wygnanych. Wielu Ormian wyemigrowało w tym okresie do USA i Francji.

Aby otrząsnąć się z tego przygnębiającego nastroju, zaplanowaliśmy zwiedzanie głównego rynku miasta. Tutejsza hala targowa z wysokim sklepieniem wyglądem przypomina katedrę, a w rozlicznych budkach można nabyć lokalne produkty spożywcze.

Po południu będzie czas na samodzielne zwiedzanie miasta na własną rękę. Proponujemy wybrać się w okolice opery, która jest miejscem wieczornych spotkań mieszkańców tego miasta lub skosztować kawy na Placu Republiki przy „tańczącej fontannie” , której strumienie i kolory zmieniają się zgodnie z rytmem piosenki lub granej muzyki. W programie muzycznym są utwory klasyczne, ale też jazz, rock i pop. Można również pospacerować nowym deptakiem miejskim – Aleją Północną – który został oddany do użytku w 2007 r. Rozliczne butiki i kawiarnie zapewnią rozrywkę na wiele godzin.

Wieczorem spotkamy się na kolacji w restauracji.

Dziś będzie okazja aby zwiedzić Erywań na własną rękę lub dołączyć do wycieczki fakultatywnej.

Wycieczkę zaczniemy od wpisanego na listę UNESCO klasztoru Geghard. Już sama lokalizacja będzie ucztą dla oczu - klasztor zbudowany został w kotlinie, wtulony między strome zbocza gór. Właściwy klasztor wzniesiony został w IV w., według podań, przez samego Grzegorza Oświeciciela w grocie, w miejscu, gdzie wybiło cudowne źródełko. Część kompleksu została wykuta w skale - kaplica główna, kaplice mniejsze oraz symbole krzyży. Klasztor w IX w. został splądrowany i spalony. Dzisiejszy główny budynek pochodzi z 1215 r. „Geghard” oznacza „święta włócznia” i odnosi się do włóczni, która została wetknięta w bok Jezusa na krzyżu i ponoć stanowiła relikwie klasztoru. Obecnie włócznia przechowywana jest w Katedrze w Eczmiadzynie.

Następnie udamy się do Świątyni w Garni. Ta hellenistyczna świątynia poświęcona bogowi słońca Mitrze, wzniesiona została w I w. Po przyjęciu chrześcijaństwa świątynia pełniła funkcję królewskiej letniej rezydencji, w której mieścił się kościół i łaźnia. Zobaczymy ruiny łaźni, gdzie nadal podziwiać można mozaikę ułożoną z 15 rodzajów naturalnego kamienia.

Lunch zjemy w prywatnym domu, gdzie podejrzymy, jak przygotowuje się lokalny chleb lawasz, wypiekany w tonirze - piecu zagłębionym w ziemi.

Po południu odwiedzimy sławną destylarnię Ararat, gdzie będzie możliwość skosztowania znakomitego trunku - brandy. Narodowym trunkiem Armenii jest właśnie brandy, produkowana w kraju od 1887 r. - wtedy otwarta została pierwsza destylarnia. Sam Winston Churchill preferował armeńską brandy nad francuskim koniakiem. Podobno Stalin wysyłał mu w prezencie skrzynie pełne brandy z destylarni Ararat.

(Wycieczka nie jest wliczona w cenę wycieczki i należy ją zarezerwować osobno).

Duchowa i administracyjna siedziba Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego mieści się w Wagharszapatacie. Miasto to w latach 180-340 było stolicą kraju.

Według legendy, miejsce to wskazał Grzegorzowi Oświecicielowi boski promień padający z nieba. Jemu przypisuje się nawrócenie Ormian na chrześcijaństwo w 301 roku. We wskazanym cudownie miejscu zbudował on pierwszy ormiański kościół - Katedrę w Eczmiadzynie.

Po oryginalnej budowli z III w. zostało niewiele śladów, bo katedra na przestrzeni wieków była wielokrotnie przebudowywana, jednak do dzisiaj nie straciła nic ze swojej świetności. Sama przestrzeń kościoła ma mniej więcej 20 x 20 metrów, a w miejscu, gdzie padł płomień stoi ołtarz. Zwiedzimy także muzeum katedralnego, w którym można obejrzeć święte relikwie m.in. Włócznię Przeznaczenia, która miała zostać użyta podczas Męki Pańskiej.

Podążając śladami Grzegorza Oświeciciela, udamy się do klasztoru Chor Wirap, który jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc pielgrzymkowych w Armenii. W tym miejscu Grzegorz Oświeciciel był więziony przez przez pogańskiego króla Tiridatesa III i przetrzymywany w podziemnej grocie przez 13 lat. Udało mu się przeżyć dzięki pożywieniu  dostarczanym mu po kryjomu przez  chrześcijan. Zgodnie z podaniami, został  uwolniony po dokonaniu uzdrowienia króla z choroby psychicznej, (albo raczej dlatego, że król uznał, że przy rosnącej liczbie podległych mu chrześcijan rozsądniej będzie go uwolnić). Po wyjściu na wolność krzewił wiarę chrześcijańską w całym kraju. Kościół został zbudowany na grocie, która jest dostępna dla zwiedzających. Schodzi się do niej po drabinie – dla wszystkich, którzy nie odczuwają klaustrofobii i poruszają się bardzo sprawnie. Ze wzgórza będziemy podziwiać piękną panorama zaśnieżonych szczytów góry Ararat, która leży już po stronie tureckiej.

Stąd udamy się do małej wioski Khachkar, gdzie odwiedzimy centrum Art Takard, w którym swoje prace wystawia wielu najlepszych rzeźbiarzy Armenii. Odbędziemy wycieczkę po żywym warsztacie i dowiemy się więcej o życiu artystów we współczesnej Armenii.

Następnie wrócimy do Erywania, gdzie reszta dnia będzie do własnej dyspozycji. Czas można spędzić na odkrywaniu nowoczesnego Erywania - na przykład można udać się w okolice pięknej Opery, gdzie wielu mieszkańców miasta spędza wieczory spacerując lub spotykając się w jednej z wielu kawiarni.

Wiele przyjemnych restauracji znajduje się również wokół Placu Republiki, na przykład przy muzycznej fontannie, która towarzyszy muzyce klasycznej. Program muzyczny fontanny powstał w oparciu o muzykę klasyczną oraz regionalną muzykę Armenii tworząc niesamowitą kompozycje wodno-świetlną. Wreszcie, można również przespacerować się nowym głównym deptakiem miasta, Aleją Północną, która została ukończona w 2007 roku.

Nadszedł czas, aby pożegnać się ze stolicą Armenii i udać się na wieś.

Zaczynamy od wizyty w Noratus i jego słynnym cmentarzu, który jest wypełniony setkami dużych ormiańskich krzyży (chaczkarów) ozdobionych unikalnymi ornamentami. Najwcześniejsze z nich pochodzą z IX wieku, kiedy to Ormianie wyzwolili się spod długiej dominacji arabskiej.

Następnie udajemy się w kierunku największego jeziora w Armenii - jeziora Sewan o powierzchni 940 km2. Położone na 1900 m n.p.m., jest ono jednym z najwyżej położonych jezior słodkowodnych w Eurazji. Nie można przewidzieć koloru wody tego jeziora, gdy dojedziemy na miejsce. Czasem barwa wody wydaje się lazurowa, czasem granatowa, albo jeszcze inna. Kolor zależy od pogody i niezbadanych dotąd procesów zachodzących w jeziorze. Gdy w czasach sowieckich regulowano rzekę Hrazdan, poziom wody w jeziorze opadł o 20 metrów, a spod wody wynurzyły się budowle sprzed 2 tysięcy lat. W późniejszych latach poziom wód wzrósł o 2 metry, co znacząco podniosło jakość wody. Zwiedzimy klasztor Sewan, kiedyś stojący na wyspie na jeziorze – dzisiaj jest to półwysep. Izolacja klasztoru i zakaz wstępu dla kobiet sprawiły, że obiekt uchodził za idealne miejsce do nawracania mnichów, którzy zboczyli z właściwej drogi.

Następnie obierzemy kurs na górskie miasto Dilidżan, leżące w regionie nazywanym „ormiańską Szwajcarią”. Dilidżan to urocze miasto ze starymi kamiennymi domami i rzeźbionymi drewnianymi balkonami, malowniczo położone nad brzegiem rzeki Achstew i otoczone przez stare lasy. W czasach sowieckich wielu artystów, muzyków i filmowców przyjeżdżało tu, aby tworzyć w ciszy i spokoju tego miejsca, lub by znaleźć inspirację do swojej pracy. Wciąż czuje się tu  atmosferę kreatywności, mimo tego, że miasto odwiedzają obecnie głównie zwykli turyści.

Noc spędzamy w Dilidżan,, gdzie możemy cieszyć się ciszą, spokojem i piękną przyrodą.

Opuszczamy dziś Armenię, ale przedtem odwiedzimy klasztor Hachpat wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Wzniesiony w X w. klasztor jest najważniejszym zabytkiem ormiańskiej architektury sakralnej średniowiecza. Mimo tego, że został nadszarpnięty zębem czasu, trzęsieniami ziemi i atakami wojsk, spora część pierwotnej budowli pozostała nietknięta, na przykład Kościół Świętego Krzyża (Surp Nyszan), i wysoka na trzy piętra, wolnostojąca dzwonnica.
Zjemy dobry obiad w miejscowej restauracji w pobliżu Hachpat.

Po południu przekraczamy granicę z Gruzją i kierujemy się prosto do stolicy Tbilisi.
Tbilisi to starożytne miasto, którego historia sięga IV w p.n.e. Na przestrzeni wieków miasto było celem najazdów i wielokrotnie było niszczone, a nawet zrównane z ziemią w 1795 r., kiedy szach Agha Mohammad Chan Kadżar spalił je doszczętnie. Obecnie miasto szybko się rozwja a stara część miasta stoi w wyraźnym kontraście z wieloma nowymi budynkami, które charakteryzują obszar wokół części rzeki Kura, która przecina miasto.

Po śniadaniu przejdziemy od razu do dzisiejszego programu. Nasz pierwszy przystanek Znajduje się w starej części miasta, w której, dzięki krętym uliczkom i krzywym balkonom, panuje atmosfera Kaukazu z zamierzchłych czasów.Zatrzymamy się przy świątyni Metechi, wzniesionej pod koniec XIII w. i od tego czasu przebudowywanej niezliczoną ilość razy. Już w V w. stał w tym miejscu kościół wzniesiony przez króla Wachtanga I Gorgasali (według legendy to on założył Tbilisi). To tu spoczęła księżniczka Szuszanik, która w 544 r. zginęła śmiercią męczeńską, torturowana przez swojego męża, ponieważ nie chciała wyrzec się wiary.

Następnie skierujemy się do starych łaźni, wzniesionych na gorących źródłach, wybijających spod ziemi w wielu miejscach w Tbilisi. “Tbili” oznacza „ciepły” – woda w źródłach ma temperaturę 38-40 stopni. Mimo ostergo zapachu zapachu wody siarkowej, termy są bardzo popularne, a ludzie przychodzą tutaj ze względu na  zbawienny wpływ wód przy chorobach skóry i artretyzmie, a także żeby zażyć masażu lub po prostu spędzić czas w przyjemnej atmosferze.

Następnie udamy się na szczyt wzgórza Sololaki, zwieńczonego twierdzą Narikala, która wygląda jak scena z powieści o rycerzach. To najstarsza forteca w mieście datowana na IV w. n.e. Podobnie jak inne budynki w mieście, była ona wielokrotnie niszczona i odbudowywana. Rozciąga się stąd piękny widok na starą część miasta.

Stąd zejdziemy do najstarszej synagogi w mieście, katedry Sioni oraz najstarszej świątyni w mieście - Anczischati, datowanej na VI w. Następnie zawrócimy w kierunku Alei Rustawelego - największej ulicy w Tbilisi, przy której mieści się parlament i kilka głównych muzeów. Będzie czas wolny, po czym spotkamy się na kolacji w restauracji z tradycyjną gruzińską kuchnią.

Po śniadaniu podróżujemy wzdłuż rzeki Mtkwari do Gori, aby obejrzeć - przejaw innego rodzaju kultu - Państwowe Muzeum Józefa Stalina w jego rodzinnym mieście, Gori. Skromny dom, osłonięty pawilonem w stylu klasycystycznym to miejsce, w którym Stalin - wtedy Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili, spędził  pierwsze cztery lata życia. Obok stoi budynek muzeum zbudowany w 1957 r. jako hołd dla zmarłego wodza ZSRR. Po odzyskaniu suwerenności przez Gruzję idealny wizerunek Stalina został nieco zrewidowany i obecnie wystawa porusza także kwestie kwestie czystek i prześladowań politycznych, Gułagu i paktu z Hitlerem z 1939 r. To ważny rozdział w historii świata pokazany przez pryzmat dzejów życia postaci, która na tą historię wpłynęła znacząco.

Następnie pojedziemy do starożytnego Uplisciche - miasta wykutego w skale. Między VI w.p.n.e. a I w.n.e., przed nastaniem czasów chrześcijańskich, miasto było ważnym ośrodkiem  kultu boga słońca. Po arabskiej inwazji na region Uplisciche, stało się rezydencją chrześcijańskich królów, a pogańskie świątynie zostały zamienione w kościoły. Był to czas rozkwitu miasta, w którym mieszkało wtedy 20 tysięcy mieszkańców.

Obecnie zobaczyć można mniej niż połowę powierzchni ówczesnego miasta. Zostało ono niemal doszczętnie zniszczone przez Mongołów w 1240 r., a zachowała się jedynie najbardziej centralna część. Nadal jednak można podziwiać mozolną pracę, włożoną w wykucie grot w skale ponad 2500 lat temu.

Kontynuujemy podróż do gruzińskiego ośrodka narciarskiego Gudauri, pięknie położonego z widokiem na imponujące góry Kaukazu. Spędzimy noc w hotelu pośrodku natury gdzie zjemy lokalną kolację.

Dziejszego dnia nasza podróż wiedzie nas w kierunku gór Kaukazu i tzw. Gruzińskiej Drogi Wojennej, poprowadzonej w XIX w. przez trudne tereny górskie przez władze rosyjskie. Mimo niezbyt poetyckiej nazwy, podróż nią jest wspaniałym doświadczeniem, Jadąc pod górę będziemy mogli podziwiać naturę i piękne górskie widoki.

Pierwszy przystanek zrobimy w górskiej miejscowość Stepantsminda (wcześniej Kazbegi), gdzie będzie chwila na mały spacer i na podziwianie widoku na szczyt Kazbek. Dalsza trasa jest często zaśnieżona i zbyt stroma dla autobusów, więc przesiądziemy się do samochodów z napędem na cztery koła i obierzemy kurs na klasztor Cminda Sameba (Święta Trójca). Całkowicie odizolowany, położony jest na szczycie wzniesienia, pośrodku potężnej, majestatycznej scenerii Kaukazu. Ta zapierająca dech w piersiach lokalizacja sprawiła, że klasztor stał się symbolem narodowym Gruzji.

Lunch zjemy wraz z mieszkańcami - spróbujemy lokalnych domowych specjałów i tutejszej wódki, czaczy.

Po obiedzie wrócimy do stolicy Tbilisi, po drodze zatrzymując się po drodze w jednym z najstarszych i najważniejszych miast Gruzji, Mcchecie. Gruzja przyjęła chrześcijaństwo w 317 r., 14 lat po Armenii. W Mcchecie odwiedzamy katedrę Sweti Cchoweli, drugi pod względem wielkości i jeden z najważniejszych kościołów w kraju.

Swoją siedzibę ma tutaj arcybiskup Mcchety i Tbilisi, a pod kościołem zgodnie z legendą pochowana została szata Jezusa. Pierwszy drewniany kościół został wzniesiony tutaj już  III w., a po około stu latach zastąpiono go kamienną budowlą, której pozostałości są widoczne w konstrukcji obecnej świątyni z X w. Ogromna jak na swoje czasy katedra jest bogato udekorowana ornamentami zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz.

Do Tbilisi dotrzemy wczesnym wieczorem, gdzie w czasie kolacji można na własną rękę odkryć gruzińską kuchnię, która jest równie ekscytująca jak produkcja wina w tym kraju.

Dziś wyruszamy z Tbilisi do jednego z najpiękniejszych miast w regionie: małego Signagi, leżącego na szczycie wzgórza z widokiem na dolinę rzeki Alazani, z Kaukazem w tle. Miasto z XVIII i XIX w. to gęstwina wąskich, stromych, brukowanych uliczek i pastelowych domków z drewnianymi dekoracyjnymi balkonami. Mur miejski z XVIII w. jest w stanie nienaruszonym i można po nim chodzić.

Wino gruzińskie produkowane jest od 7 tysięcy lat. Głównym rozpoznawalnym regionem winiarskim jest Kachetia.  Tradycyjna metoda produkcji wina polega na dojrzewaniu zaczynu w glinianych naczyniach zakopanych w ziemi. Na przestrzeni ostatnich lat rozpowszechniają się europejskie szczepy winorośli i nowe metody produkcji. Nie wyparły one jednak tradycyjnych metod i szczepów.  

Odwiedzimy tradycyjną winnicę, zobaczymy produkcję wina, zjemy dobry lunch i poznamy, jak wypieka się tradycyjny gruziński chleb w zakopanych w ziemi piecach oraz zobaczymy, jak produkuje się słodką czurczchelę z soku winogronowego.  

Powrót do Tbilisi, czas wolny.

Dzisiejszy dzień można zwiedzić Tbilisi na własną rękę, delektować się kieliszkiem gruzińskiego wina lub odwiedzić jedno z muzeum, zanim spotkamy się na ostatnim wspólnym posiłku.

Przejazd na lotnisko i powrót do Warszawy.