Izrael wczoraj i dziś

Polecimy bezpośrednio z Warszawy do Tel Awiwu. Po przylocie udamy się do Tyberiady.   
Zameldujemy się w hotelu i zjemy wspólną kolację.

Po śniadaniu udamy się w stronę Jeziora Galilejskiego, po którego powierzchni chodził Chrystus. Następnie dojedziemy do Kafarnaum. Tam Chrystus mieszkał przez jakiś czas, w związku z tym właśnie tam dokonał więcej cudów niż gdziekolwiek indziej. Zobaczymy ruiny synagogi z II w, którą zbudowano na podobieństwo tej oryginalnej synagogi, w której Chrystus wygłaszał kazania. W mieście znajdują się również pozostałości domu Świętego Piotra oraz stary kościół, zbudowany tam, gdzie mieszkał Chrystus. Spacer zakończymy na szczycie Góry Błogosławieństw z widokiem na Jezioro Galilejskie. Tam Chrystus wygłosił Kazanie na górze. Dzisiaj znajduje się tu Kościół Błogosławieństw.  

Kolejnym przystankiem na trasie naszej wycieczki będzie kibuc Shaar Hagolan, położony na południe od Jeziora Galilejskiego, w dolinie Jordanu, z Wzgórzami Golan na wschodzie, 1 km od jordańskiej granicy. Ten stary kibuc powstał w 1937 roku. Założyli go imigranci z Europy Środkowej i Wschodniej. Dzisiaj mieszka tam 550 osób, którzy zajmują się rolnictwem. Spotkamy się z członkiem kibucu, który pokaże nam to miejsce i opowie o genezie i ideologii kibuców.  
  
Z kibucu pojedziemy dalej do Nazaret, w którym Jezus dorastał. Wtedy była to mało znacząca wioska. Dzisiaj zobaczymy dynamiczne miasto z 60 000 mieszkańców. Co ciekawe mieszka tu teraz więcej Arabów niż w jakimkolwiek innym mieście w Izraelu. Zobaczymy imponującą Bazylikę Zwiastowania Pańskiego, największy kościół na Bliskim Wschodzie. Został zbudowany w 1968 roku w miejscu, gdzie Archanioł Gabriel powiadomił Marię, że urodzi dziecko. W bazylice znajdują się mozaiki Matki Boskiej z różnych krajów świata. Występuje na nich m.in. w japońskim kimono, z azjatyckimi rysami twarzy. Zajrzymy również do Źródła Marii, które według kościoła prawosławnego jest dokładnym miejscem zwiastowania i ma moc uzdrawiającą.  
  
Powrót i kolacja w hotelu w Tyberiadzie.

Po śniadaniu i wykwaterowaniu udamy się w podróż do Tel Awiwu, po drodze zatrzymując się w Akce, ostatniej twierdzy Krzyżowców. Jest to miasto multikulturowe i wieloreligijne. Żyją tu wyznawcy judaizmu, islamu, katolicyzmu oraz bahaizmu. Przespacerujemy się nadmorską promenadą, która zaprowadzi nas do murów Starego Miasta, będącego świetnym przykładem architektury arabskiej, z krętymi wąskimi uliczkami wijącymi się pomiędzy gęstą zabudową domów, urzędów i świątyń. Całe Stare Miasto Akki zostało wpisane zostało na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Następnie pojedziemy do Hajfy, trzeciego największego miasta Izraela. Hajfa zachwyca swoją wielowiekową architekturą oraz nasyconymi błękitem, zielenią i ochrą krajobrazami. Udamy się na spacer miejskim bulwarem, podziwiając widok niezwykłych Ogrodów Bahaitów, zajmujących znaczną część północno-zachodnich zboczy góry Karmel, na których rozłożyło się miasto. Poszczególne tarasy zostały zaaranżowane według klasycznej europejskiej sztuki ogrodowej, z takimi elementami, jak kamienne balustrady i fontanny umieszczone pośród ozdobnych drzew, krzewów, klombów oraz starannie przystrzyżonych trawników. Teren ogrodów przylega do świątyni bahaitów, której sylwetka na tle nieba odznacza się pokrytą złotem kopułą. 

Po krótkiej wizycie w Hajfie udamy się do kosmopolitycznego centrum Tel Awiwu, gdzie zwiedzanie skoncentrujemy na Starej Jaffie, która w ostatnich latach przeszła renowację, dzięki której stare, krętki uliczki i zabytkowe dziedzińce odzyskały dawną świetność.   
Centralnym punktem Starej Jaffy jest plac Kedumim, gdzie wykopaliska archeologiczne pod placem zamieniono w Centrum dla Odwiedzających „Jaffa Tales”. Centrum opowiada o 4000-letniej historii tego starożytnego miasta przy wykorzystaniu najnowocześniejszej technologii. 

Historia Jaffy jest bardzo długa. Mówi się nawet, że historia Jonasza połkniętego przez wieloryba wydarzyła się właśnie w Jaffie – jednym z najstarszych portów świata.   
Żyją tutaj obok siebie muzułmanie i żydzi. Brukowane uliczki, kręte zaułki, liczne schody, pięknie utrzymane domy, kolorowa roślinność, liczne kawiarenki i restauracje tworzą specyficzny klimat starej Jaffy. Działają tu najbardziej klimatyczne restauracje w całym Tel Awiwie. Jest tu także najsłynniejszy w mieście pchli targ, na którym można kupić antyki, bibeloty i pamiątki. Natomiast z portu w Jaffie rozciąga się niezwykle intrygujący widok na miasto: z jednej strony zabytkowa Jaffa, a z drugiej – nowoczesny Tel Awiw.  
Otoczona zielenią sadów, Jaffa jest skupiona wokół wznoszącego się nad Morzem Śródziemnym wzgórza, zwieńczonego kościołem świętego Piotra. Został on wzniesiony w stylu klasycystycznym pod koniec XIX wieku na miejscu wcześniej twierdzy krzyżackiej. Święty Piotr zamieszkał w Jaffie w domu garbarza Szymona. W czasie tego pobytu, gdy Piotr modlił się na tarasie domu, miał widzenie, w którym Bóg dał mu do zrozumienia, że pragnie rozszerzyć misję ewangelizacyjną również na pogan.  

Zanim opuścimy Tel Awiw, przejedziemy jeszcze przez dzielnicę zwaną Białym Miastem (Ha-Ir HaLevana). Jest to zgrupowanie prawie 4 tysięcy budynków wzniesionych w stylu Bauhaus, zaprojektowanych przez żydowskich architektów uciekających do Palestyny w latach 20. i 30. z hitlerowskich Niemiec. Opierali się oni na zasadach szkoły Bauhaus i zaleceniach francuskiego architekta Le Corbusiera. Zespół miejski Białego Miasta Tel Awiwu został umieszczony w 2003 roku na Liście światowego dziedzictwa UNESCO. 

Po zwiedzeniu Tel Awiwu udamy się do hotelu w Betlejem, gdzie zakwaterujemy się i zjemy kolację.

Po śniadaniu wybierzemy się na Górę Oliwną we wschodniej części Jerozolimy, skąd zobaczyć można całe stare miasto podzielone na cztery dzielnice: żydowską, muzułmańską, ormiańską i chrześcijańską. Większą część góry zajmuje żydowski cmentarz, który choć pamięta jeszcze czasy biblijne, nadal jest używany jako miejsce pochówku. Znajduje się tu również katolicki kościół Pater Noster, zbudowany w miejscu groty, z której Jezus korzystał, nauczając apostołów.

U stóp Góry Oliwnej leży Ogród Oliwny, w którym Judasz pocałował Chrystusa. Drzewa oliwne w ogrodzie są tak stare, że mogły być świadkami tego pocałunku – dla drzew oliwnych wiek taki byłby jednak dość nietypowy. Jeśli ogród będzie otwarty, będziemy mieli krótki spacer. W pobliżu Ogrodu znajduje się kościół prawosławny. Został zbudowany w miejscu, które już w II wieku uważane było za grób Matki Boskiej. Jednak dopiero w 455 roku, Bizantyjczycy zabezpieczyli grób i zbudowali wokół niego kościół, który potem wielokrotnie był przebudowywany. Saladyn, po zwycięstwie nad krzyżowcami w 1187 roku, zniszczył większość górnej części kościoła. Kamienie zużył do wzmocnienia murów miejskich. Komnata grobowca leży 47 stopni schodów pod kościołem. Przetrwała zawirowania historii całkiem nietknięta i jest przykładem oryginalnej bizantyjskiej architektury. Po zejściu na dół zobaczymy ciemne pomieszczenie, którego sufit i ściany zabarwione są dymem z świeczek i lamp oliwnych. Komnata jest bogato zdobiona, znajdują się w niej prawosławne ikony, żyrandole, lampiony i podwieszone pod sufitem girlandy. Miejsce pochówku Matki Boskiej jest uważane za święte również przez Muzułmanów. Mahomet w trakcie podróży z Mekki do Jerozolimy zobaczył nad grobem Maryi światło. W 1161 roku w tym kościele pochowano Melisandę królową Jerozolimy. Jest to również miejsce spoczynku rodziny jej syna króla Jerozolimy znanego jako Baldwin II z Edessy.

Kolejnym punktem będzie zwiedzanie starego miasta, którego panoramę oglądaliśmy z Góry Oliwnej. Do żydowskiej dzielnicy wejdziemy przez Bramę Komarów, której nazwa wiąże się z początkami miasta, kiedy tą drogą wywożone były śmieci. Brama mieści się w odległości krótkiego spaceru od Ściany Płaczu, która dla Żydów jest miejscem najświętszym. Na Ścianę Płaczu mówi się również Mur Zachodni, gdyż stanowiła zachodnią część Świątyni Jerozolimskiej tzw. muru herodiańskiego, otaczającego kiedyś dziedziniec świątyni. Przy tej jedynej ocalałej części świątynnego kompleksu, ciągnie się nieskończony sznur pielgrzymów. Każdy z nich, opłakując swą stratę, wciska małą karteczkę z modlitwą w szpary tego wysokiego na 15m muru.

Spod Ściany Płaczu pójdziemy na Górę Moria tzw. Wzgórze Świątynne (wizyta ta może zostać odwołana!), które stanowi najważniejszą atrakcję Jerozolimy. Według Starego Testamentu na tym właśnie wzgórzu Abraham złożył w ofierze Bogu swego syna, Dawid otrzymał tablice z 10 przykazaniami a Mohamet wstąpił do nieba na swoim rumaku, którego ślady nadal widoczne są na powierzchni skał. Na Wzgórzu Świątynnym z czasem powstało więcej świętych budowli. Kiedy Rzymianie zburzyli świątynię Heroda i zostawili tylko tę część, którą znamy jako Ścianę Płaczu, zbudowali rzymską świątynię. Za czasów panowania islamskiego rzymską świątynię zastąpiono meczetem. Kalif Abd al-Malik zbudował go w skale w 691 roku. Kiedy Jerozolimę przejęli krzyżowcy w 1099 roku, meczet zamieniono w kościół przekazany Zakonowi Ojców Augustianów. Budynek, który krzyżowcy nazwali Templum Domini, zachował swój oryginalny wygląd. W 1187 roku sułtan Saladyn zdobył Jerozolimę i zastąpił krzyż półksiężycem. Od tego czasu złota Kopuła na Skale jest jedną z trzech najważniejszych dla Muzułmanów miejsc po meczetach w Mekce i Medinie. Ośmiokątna budowla jest najstarszym na świecie muzułmańskim budynkiem. W jej środku znajduje się najstarszy mihrab świata – wgłębienie, które wskazuje w którym kierunku jest Mekka. Charakterystyczną kopułę widać z każdego miejsca w Jerozolimie, w 1993 roku pokryta została nowa warstwą złota. Złoto zużyte do pokrycia kopuły ważyło 80kg i kosztowało 8,2 milionów dolarów.   
Obok Kopuły na Skale znajduje się meczet al Aqsa ze srebrną kopułą. Meczet został wzniesiony przez dynastię arabską Umajjadów na początku VIII wieku, lecz niestety zachowało się niewiele oryginalnych części. W wyniku trzęsienia ziemi w 746 roku został prawie całkowicie zrównany z ziemią, później wielokrotnie przebudowywany, ostatni raz w 1033 roku. Kiedy krzyżowcy zdobyli Jerozolimę w 1099 roku, nie zburzyli meczetu, lecz używali go jako pałacu i stadniny dla koni. Od 1119 roku meczet al Aqsa służył rycerzom za kwaterę główną w Ziemi Świętej i przeszedł sporo architektonicznych zmian. M.in. dodano dwa skrzydła, z których zachodnie służy dzisiaj za meczet dla kobiet, a wschodnie pełni funkcję Muzeum Islamu.

Kiedy ponownie zejdziemy do stóp Wzgórza Świątynnego, przejdziemy przez dzielnicę muzułmańską, podziwiając architekturę mamelucką z XIV wieku. Zobaczymy również imponującą Bramę Damascejską, czyli główne wejście do starego miasta Jerozolimy. Brama została zbudowana w II w przez rzymskiego cesarza Hadriana, lecz jej współczesny wygląd zawdzięczamy tureckiemu sułtanowi Sulejmanowi Wspaniałemu, który panował tu w latach 1520-1566. Po obejrzeniu Bramy Damasceńskiej pójdziemy drogą, o której większość z nas zapewne słyszała na lekcjach religii. Będziemy iść wzdłuż Via Dolorosa, którą ponad 2000 lat temu Chrystus szedł, dźwigając swój krzyż. Droga zaczyna się w Muzułmańskiej Dzielnicy, prowadzi przez 10 stacji drogi krzyżowej i kończy się w Dzielnicy Chrześcijańskiej przy Bazylice Grobu Świętego. Kościół ten zbudowano na Golgocie  –  miejscu w którym Chrystus miał zostać ukrzyżowany i pogrzebany  – jest więc już od IV wieku ważnym celem chrześcijańskich pielgrzymek. Bazyliką dzielą się dzisiaj różne odłamy chrześcijaństwa m.in. prawosławny, rzymsko - katolicki czy ormiańsko - apostolski. Podobnie jak inne budynki o znaczeniu religijnym również i Bazylika Grobu Świętego była wielokrotnie burzona i odbudowywana. Kształt, który widzimy dzisiaj pochodzi z 1149 roku, a zawdzięczamy go krzyżowcom i królowej Melisandzie. Od tego czasu wielokrotnie zmieniano i dobudowywano rożne elementy. Jest to dla chrześcijan najważniejszy ze wszystkich kościołów.

Spod Bazyliki Grobu Świętego udamy się na południe przez dwie ostatnie dzielnice zaliczane do starego miasta, żydowską i ormiańską. Zobaczymy odkopywane właśnie resztki rzymskiej drogi przecinającej miasto na osi północ - południe tzw. cardo. Wyjdziemy Bramą Dawida prosto na Górę Syjon, która znajduje się tuż za murami starego miasta. Góra przez długi czas była symbolem nadziei Żydów na własne państwo i dlatego narodowy ruch wyzwoleńczy przybrał jej nazwę.  Tutaj znajduje się Wieczernik, gdzie Chrystus wraz z apostołami spożyli Ostatnią Wieczerzę, tzw. Coenaculum. Pomieszczenie ze sklepionym sufitem, które widzimy teraz jest dziełem krzyżowców. Prace wykopaliskowe pod budynkiem świadczą, że faktycznie to mogło być miejsce, gdzie zorganizowano najsławniejszy posiłek wszech czasów. Tuż obok znajduje się Bazylika Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, tzw. Dormition Abbey. Na Górze Syjon odwiedzimy również symboliczny grób króla Dawida. Wrócimy ponownie do starego miasta, żeby przez Bramę Jafską dotrzeć do najmniejszej z czterech dzielnic – dzielnicy ormiańskiej.

Powrót do hotelu w Betlejem. Kolacja.

Rano pojedziemy do Jerozolimy na targ Machene Yehuda, największy rynek w mieście, na którym sprzedaje się świeże warzywa, owoce, przyprawy i odzież. Miejsce to zafunduje nam intensywne wrażenia smaków i zapachów charakterystycznych dla Bliskiego Wschodu. Warto tu pojawić się za dnia, aby zaopatrzyć się w dobre jedzenie lub po prostu podpatrywać jak cała Jerozolima dokonuje tu zakupów.

Następnie wybierzemy się na Judzkie Wzgórza na degustację wina w winiarni Mony. Położona na terenie klasztornym winiarnia wraz z winnicą jest od kilkunastu lat własnością chrześcijańskiej rodziny arabskiej z północnego Izraela, która od 2005 roku produkuje wino koszerne.

Powrót do hotelu w Betlejem. Kolacja.

Po śniadaniu udamy się do miasta Jerycho, aby zobaczyć Górę Kuszenia (miejsce gdzie Jezus pościł, modlił się i trzykrotnie podlegał pokusom) oraz drzewo Sycamore (Sykomorę Zachariasza).  
Z Jerozolimy leżącej na wysokości 800 m n.p.m. pojedziemy nad Morze Martwe, którego lustro wody znajduje się w najniższym punkcie Ziemi ok 430 m p.p.m. (stan na 2017 r.) i ciągle się obniża. Pierwszy przystanek zrobimy w Qumran kilka kilometrów od brzegu jeziora. W 1947 roku beduiński chłopiec, szukając zaginionej kozy, trafił na grotę, a w niej na pierwszy z wielu rękopisów. Są to tzw. rękopisy znad Morza Martwego. Aż do 1956 roku w 11 grotach odkryto w sumie 800 pergaminowych i papirusowych zwojów z tekstami biblijnymi, interpretacjami Starego Testamentu oraz spisem lokalnych praw z wieków około narodzin Chrystusa. Dzisiaj znajdują się w Muzeum Izraela w Jerozolimie.

Następnie pojedziemy na południe, przez pustynię, wzdłuż brzegu Morza Martwego. Na szczycie skały 441 m zobaczymy twierdzę Masada. Wydarzenie z 74 roku naszej ery, które miało tu miejsce, ma ogromne znaczenie dla tożsamości Izraelczyków. W strategicznym miejscu z widokiem na wszystkie strony świata król Herod Wielki zbudował ogromny pałac i fortyfikacje na zboczach i szczycie skały w kształcie łodzi. Obawiał się buntu poddanych, więc taki płaskowyż wysoko nad pustynią wydawał się idealnym schronieniem. Nawet podczas rzymskiej okupacji Jerozolimy, Masada przez wiele lat pozostawała w rękach żydowskich. Kiedy w 74 r n.e. 1000 żydowskich buntowników (zeloci) schroniło się w starym pałacu Heroda, a w odwiedziny do nich wybrało się 15 000 rzymskich żołnierzy, którzy do twierdzy wdarli się za pomocą specjalnej rampy, trzeba było spojrzeć prawdzie w oczy. Zamiast poddać się i zostać rzymskimi niewolnikami, zeloci popełnili zbiorowe samobójstwo. Kiedy pewni zwycięstwa Rzymianie zajęli twierdzę, zastali leżące w równych rzędach ciała obrońców. Ta krwawa historia uczyniła z Masady ważny dla współczesnego Izraela symbol narodowej woli obrony. Rekruci sił powietrznych składają swoją przysięgę właśnie tutaj.   
Żeby obejrzeć ruiny fortyfikacji, wjedziemy na szczyt kolejką linową. Rozciąga się stamtąd niesamowity widok na spaloną słońcem pustynię, taflę Morza Martwego oraz w oddali na Góry Edomu. W latach 60. odkopano wysoki na 3 piętra pałac z pięknymi mozaikami, wielkimi komnatami i gigantycznymi cysternami, które w genialny sposób zapewniały mieszkańcom wodę, dzięki tamom na pustynnych wadi (arab. suche dolinki, które w porze deszczowej wypełniają się wodą).

Po całym dniu spędzonym w okolicy Morza Martwego przyszedł czas na kąpiel w tym wyjątkowym jeziorze. Będziemy mieć okazję kąpieli w tej mocno zasolonej i uzdrawiającej wodzie. Rozsypane tu i ówdzie formacje solne i z piaskowców, a także czerwono-żółte skały tworzą wokół jeziora bajkowy krajobraz. Poza pojedynczymi rzadkimi mikroorganizmami nie ma w jeziorze żadnego życia – nie licząc oczywiście kąpiących się gości, którzy unoszą się na powierzchni wody.

Wrócimy do Betlejem, zjemy tam kolację i przenocujemy.

Dzisiaj poznamy Jerozolimę jako nowoczesne, pulsuje życiem miasto, w którym przestrzega się szabatu. W zachodniej części miasta zobaczymy Yad Vashem, zabytek, który na wszystkich robi ogromne wrażenie. W jednej z sal Yad Vashem możemy przeczytać nazwiska wszystkich sześciu milionów ofiar wytłoczone w złocie.

Kolejnym punktem naszej wycieczki będzie Kneset, który obejrzymy z zewnątrz. Przed izraelskim parlamentem zobaczymy pomnik w kształcie siedmioramiennego świecznika (tzw. menora), a na nim sceny z żydowskiej historii. Nazwa Kneset po hebrajsku znaczy „zgromadzenie” i nawiązuje do wydarzenia Knesset Ha-Gdola (wielkiego zgromadzenia), podczas którego 120 Żydów zebrało się w Jerozolimie, aby zebrać teksty do Starego Testamentu. Podobnie jak wtedy, tak i teraz we współczesnym izraelskim parlamencie jest 120 posłów. Nigdy żadnej partii nie udało się zyskać bezwzględnej większości w Knesecie. Od powstania państwa w 1948 roku rządy Izraela opierają się na koalicjach.

Po południu wrócimy do Betlejem, miejsca narodzin Jezusa i Dawida z Księgi Samuela. Kiedy powstawał Izrael, w Betlejem mieszkali głownie chrześcijanie. Teraz większość jego mieszkańców to muzułmanie. Zwiedzanie miasta zaczniemy od Pola Pasterzy, gdzie anioł obwieścił pasterzom narodziny Chrystusa. Następnie udamy się do miejsca, gdzie wszystko się zaczęło, czyli do Bazyliki Narodzenia Pańskiego. Podobno została zbudowana nad grotą, w której urodził się Jezus. Pierwszy kościół powstał tu z inicjatywy Konstantyna Wielkiego w 339 roku, lecz w VI w. uległ zniszczeniu w pożarze. W 565 roku władza bizantyjska zleciła odbudowę kościoła na podobieństwo poprzedniego. Do 1131 roku w kościele odbywały się koronacje królów krzyżowców. Potem odbywały się one w Bazylice Grobu Pańskiego w Jerozolimie. W najstarszym, nadal używanym kościele na świecie, przejdziemy przez drzwi pokory, które są wysokie tylko na jeden metr. Kościelne schody prowadzą do Groty Narodzenia, gdzie srebrna gwiazda na podłodze wskazuje dokładne miejsce narodzin Jezusa. Znajduje się tutaj również i żłób, o którym mowa w Ewangelii. Przy schodzeniu do groty, musimy uzbroić się w cierpliwość, bo czasem trzeba poczekać na swoją kolej.

Kilka metrów od Bazyliki Narodzenia Pańskiego, pod kaplicą franciszkańską znajduje się tzw. Mleczna Grota. Legenda mówi, że tam właśnie Święta Rodzina ukrywała się po narodzinach Jezusa. Również tam Józefa odwiedził anioł i ostrzegł przed Herodem i jego planem zabicia wszystkich chłopców poniżej 2. roku życia. Mówi się, że ściany Mlecznej Groty są białe, ponieważ kropla karmiącej Matki Boskiej miała upaść na skałę i zabarwiła ją na biało. Biały proszek ze ścian groty działa podobno uzdrawiająco szczególnie na bezpłodne kobiety.

Wieczorem czeka nas niezwykła atrakcja. Zostaniemy zaproszeni na kolację do prywatnego domu palestyńskiej rodziny, która zaserwuje posiłek przy dużych stołach z wyborem warzyw, pity, mięsa, ryżu i sałatek. Członkowie rodziny uraczą też nas rodzinnymi historiami oraz opowieściami o tym, jak się żyje w Betlejem.

Powrót do hotelu w Betlejem.

Po śniadaniu pojedziemy na lotnisko w Tel Awiwie, skąd polecimy do Polski.